Inleiding: smadelijke nederlaag

In april zal het 40 jaar geleden zijn dat de Vietnamoorlog eindigde met de inname van de zuidelijke hoofdstad Saigon (nu Ho Chi Minhstad) door de Noordelijke troepen. Wellicht zult u op TV weer de hallucinante beelden te zien krijgen van Amerikaans personeel dat met helikopters geëvacueerd wordt van op het dak van de ambassade in Saigon en dezelfde helikopers die van op een vliegdekschip in zee worden geduwd om plaats te maken voor de talrijke Amerikaanse en Vietnamese vluchtelingen. Deze oorlog, waaraan de Amerikaanse overheid 50 miljard dollar had verkwist, en waarbij 50.000 Amerikaanse soldaten het leven lieten, eindigde op een verpletterende nederlaag. Een klein Aziatisch land van arme boeren versloeg het sterkste leger ter wereld. Deze ontknoping had echter een zeer lange voorgeschiedenis.

Dien Bien Phou

Gedurende 80 jaar was Vietnam een Franse kolonie geweest, kort onderbroken door de Japanse bezetting tijdens de tweede wereldoorlog. Na het einde van die oorlog wilde Frankrijk zijn koloniale heerschappij hervatten, maar botste op de Vietminh, een guerilla leger dat onafhankelijkheid wilde en de Franse troepen uiteindelijk in 1954 op verpletterende wijze versloeg. De Vietminh stond onder leiding van Ho Chi Minh en de Vietnamese communistische partij.

Ondertussen waren de Verenigde Staten als grootste wereldmacht uit de wereldoorlog gekomen. Bovendien was de koude oorlog met de Sovjet Unie begonnen. Zeker na de Chinese revolutie van 1949 vreesde de VS dat het “communisme” hun economische belangen in Azië zou schaden. Zij namen de rol over van Frankrijk.

De Vietnamese Communistische partij had gemakkelijk de macht kunnen overnemen na Dien Bien Phou. Maar de Russische Stalinisten, bevreesd voor een rechtstreekse confrontatie met de VS oefenden druk uit op Ho Chi Minh om een diplomatieke oplossing te aanvaarden. Die kwam er met de conferentie van Geneve, die een opsplitsing van Vietnam in een Noordelijk en een Zuidelijk deel besliste. Het Noordelijke deel zou bestuurd worden door de Vietminh, het zuidelijke door Diem, een marionet van het Franse en Amerikaanse imperialisme. Algemene verkiezingen in 1956 zouden moeten leiden tot de hereniging van het land.

“Democratie”

In het noorden werd een staatsstructuur opgebouwd naar het model van Stalinistisch Rusland en China. Een radicale landhervorming werd doorgevoerd, waarbij de grootgrondbezitters werden onteigend en gevangen gezet. De beloofde verkiezingen zouden nooit doorgaan. Nadien zou toenmalig president Eisenhouwer toegeven dat hij dacht dat bij verkiezingen Ho Chi Minh wellicht 80 procent van de stemmen zou gehaald hebben. Dat kon de VS niet toelaten. Zo handelen deze “verdedigers van de democratische waarden” als hun belangen in het gedrang komen.

Roaring Thunder

De volledige escalatie kwam er pas onder de Amerikaanse president Lyndon Johnson. In 1963 waren al 23.000 Amerikaanse soldaten aanwezig in Vietnam en toch leed de VS voortdurend nederlagen. Noord Vietnam kreeg ondertussen militaire steun van de Sovjetunie in de vorm van materieel en instructeurs. Op dat ogenblik besloot Johnson tot massale bombardementen van het noorden onder de naam “Roaring Thunder.” In deze bombardementen werden meer bommen gelost dan gedurende gans de tweede wereldoorlog. Maar het bleek een nieuwe misrekening. Bombardementen alleen kunnen nooit een volk op de knieën krijgen. Zij verhogen enkel de haat tegen de agressor. Dus werden nieuwe Amerikaanse grondtroepen gezonden. Hun aantal steeg tot 184.000 in 1966 en bereikte een piek van 542.000 in 1969. Chemische wapens zorgden voor de ontbladering van 10% van het grondgebied. Toch kwam er een nieuwe onaangename verassing voor de VS.

Tet offensief

In de nacht van 31 december 1968 lanceerde het Noord Vietnamese leger, samen met de Zuid-Vietnamese FLN (nationaal bevrijdingsfront) het Tet-offensief. Tegelijkertijd werden alle provinciehoofdsteden aangevallen. Meer dan 100 steden werden geheel of gedeeltelijk bezet, met inbegrip van de hoofdstad Saigon. Het guerrilla leger slaagde er zelfs in de Amerikaanse ambassade in Saigon binnen te dringen. In de voormalige hoofdstad Hue hielden de guerrilla’s twee maanden stand. Uiteindelijk werden ze overal verdreven door de Amerikaanse materiële overmacht. Militair-technisch gesproken eindigde het Tet-offensief in een nederlaag, maar de psychologische impact was enorm, niet in de laatste plaats in de Verenigde Staten zelf. Voor de eerste maal kwam een belangrijke oorlog bijna rechtstreeks op televisie. Dankzij het (toen) nieuwe medium kon niemand nog geloven dat de oorlog snel en pijnloos zou verlopen. De media brachten ook de wreedheden van het Amerikaanse leger - zoals het volledig uitmoorden van het dorpje My Lai - aan het licht. President Johnson was volledig ontmoedigd en weigerde om zich nog kandidaat te stellen voor herverkiezing. Zijn opvolger Nixon was echter nog een grotere havik en zou de oorlog verder opvoeren. Meer nog, ondanks onderhandelingen met het Noorden zou hij de oorlog uitbreiden naar de buurlanden Laos en Cambodja.

Protest en demoralisatie

De protesten tegen de oorlog zouden uitmonden in de grootste uiting van volksverzet in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Op 24 april 1971 waren er  300.000 betogers in San Francisco en in Washington tussen de 500- en 700.000. Dikwijls wordt gedacht dat dit voornamelijk het werk was van studenten. Integendeel, de overgrote meerderheid van de bevolking was ondertussen voorstander van de terugtrekking uit Vietnam. Opiniepeilingen toonden aan dat degenen die het minst gestudeerd hadden zich massaal tegen de oorlog hadden gekeerd. Zij waren de kinderen van de Amerikaanse arbeidersklasse, degenen die in Vietnam het vuile werk moesten doen.

Niet alleen het protest in de VS zelf heeft geleid tot het beëindigen van de Vietnamoorlog, ook de volledige demoralisatie van de Amerikaanse troepen in Vietnam. Velen weigerden te vechten, eigen officieren werden met bosjes vermoord. Uiteindelijk eindigde dit in de verpletterende nederlaag die tot op vandaag het Amerikaans imperialisme blijft achtervolgen. 

Bijkomende lectuur

Hoe het VS imperialisme werd verslagen in Vietnam

http://www.vonk.org/VS/hoe-het-amerikaanse-imperialisme-verslagen-werd-in-vietnam.html

De verborgen geschiedenis van de VS, de soldatenopstand in Vietnam

http://www.vonk.org/VS/de-verborgen-geschiedenis-van-de-usa-de-soldatenopstand-in-vietnam.html