Zohran Mamdani, een lid van de Democratic Socialists of America, heeft de Democratische voorverkiezingen voor burgemeester van New York City (NYC) gewonnen. De 33-jarige versloeg voormalig gouverneur en favoriet van het establishment, Andrew Cuomo. Mamdani won met 43 procent van de stemmen in de eerste ronde, tegen 36 procent voor Cuomo. Zoals de Wall Street Journal opmerkte: het epicentrum van het mondiale kapitalisme kan binnenkort een socialistische burgemeester hebben.
Mamdani's overwinning is een teken des tijds. De mondiale crisis van het kapitalisme miljoenen arbeiders en jongeren dwingt om te zoeken naar nieuwe politieke antwoorden.
Geen ‘verrechtsing’ wel klassenwoede
Sinds Trumps herverkiezing hebben de mainstream media en zelfs heel wat linkse organisaties en persoonlijkheden het over een ‘verrechtsing’ en zelfs een ‘fascisering’ in de VS en wereldwijd. Dat is een oppervlakkige en misleidende kijk. Trumps opgang kan niet los gezien worden van de crisis van de kapitalistische wereldeconomie, de verzwakking van het Amerikaanse imperialisme en haar capaciteit om de levensstandaard van de werkende klasse te verhogen. Hoewel Trump zelf een miljardair is, kon hij zich opwerpen als de ongeremde spreekbuis van miljoenen gefrustreerde Amerikanen die revolteren tegen de powers that be.
Dat kon ook alleen maar bij gebrek aan een links alternatief. Ten tijde van de campagne voor Trumps eerste legislatuur in 2016 werd dit duidelijk weergegeven door opiniepeilingen die aangaven dat Bernie Sanders veel meer kans had dan Hillary Clinton om Trump te verslaan. Sanders probeerde destijds de kandidaat voor de Democratische Partij te worden op basis van een campagne tegen de ‘Billionaire Class’ daar waar Clinton de duidelijke kandidaat van en voor diezelfde miljardairs was. Sanders liet zich echter saboteren door de partijstructuren, waarna hij volledig capituleerde en nu dienstdoet als ‘linkse retoricus’ voor het Democratische establishment.
Zo staat Trump tijdens zijn legislatuur voor een gordiaanse knoop. Hij maakte talloze beloftes om het leven van de werkende klasse te verbeteren, maar wil vooral de kapitalistische klasse - en zichzelf - verrijken. Die belangen zijn volledig onverenigbaar en trekken de knoop alsmaar strakker aan. Dat is precies de reden waarom het discours over de ‘verrechtsing’ zo misleidend is: het tracht ons te verblinden voor de verscherping van de klassenstrijd die de knoop kan doorklieven. De volkse steun die Luigi Mangioni kreeg na zijn moordaanslag op de CEO van de gehate medische-verzekeringsgigant United Healthcare, was een teken aan de wand. De opstand tegen de uitzettingscampagne van werkers zonder papieren in Californië bracht de volkswoede naar de straat. De voorverkiezing van Zohran Mamdani, een socialistische burgemeesterskandidaat in New York, is nog zo’n stap. En dat net in een New York dat in de herfst nog naar Trump overstapte.
Mamdani verrast het establishment
Dat is ook wat Peter Mertens van de PVDA opmerkt: “De overwinning van Mamdani is een zoveelste teken dat er iets broeit in de onderbuik van Amerika. (…) Nog maar pas kwamen er miljoenen Amerikanen op straat tegen het bewind van ‘koning’ Trump. Vandaag gedraagt diezelfde Trump zich in Den Haag als keizer van Europa, maar hij is een reus op lemen voeten. De Amerikaanse werkende bevolking snakt naar een andere politiek. Als de grootste stad van het land binnenkort een linkse burgemeester krijgt, zou dat de comeback van links in de VS nog kunnen versnellen – en de grond onder Trumps voeten kunnen wegvegen.”
Mamdani’s overwinning schokte niet alleen de welgestelde elite van de Democratische partij, maar ook de titanen van Wall Street. In een opiniestuk getiteld “De Volksrepubliek New York City” maakte de redactie van de Wall Street Journal zich zorgen over de mogelijke opkomst van “links economisch populisme”, terwijl hedgefund miljardair Dan Loeb op X schreef:
“It’s officially hot commie summer.”
Of Mamdani ook daadwerkelijk de burgemeesterverkiezingen zal kunnen winnen, valt nog af te wachten. Slecht ziet het er in ieder geval niet uit.
Waarom won Mamdani?
Zohran Mamdani won steun door concrete ‘bread and butter’-eisen centraal te stellen in zijn campagne. Zijn programma beloofde huurprijzen te bevriezen, bussen snel en gratis te maken, gratis kinderopvang te bieden en meer.
De resultaten van de voorverkiezingen onthullen een stemming van diepe woede en frustratie t.o.v. het establishment van de Democratische Partij. Mamdani’s belangrijkste tegenstander was de door schandalen geplaagde ex-gouverneur van de staat New York, Andrew Cuomo. Hij is de zoon van de Democratische gouverneur Mario Cuomo (die drie termijnen zetelde) en leek alle troeven in handen te hebben: naamsbekendheid, ervaring, de steun van zijn partij - inclusief steunbetuigingen van Bill Clinton en Michael Bloomberg - en miljoenen aan campagnedonaties. Terwijl Mamdani in februari 1 procent scoorde in de peilingen, kreeg Cuomo een voorsprong van 40 punten toen hij aan de race begon.
Maar deze establishment-connecties werkten net tégen Cuomo. Gewone New Yorkers, vooral jonge mensen, willen stemmen op iemand die ze als een politieke buitenstaander zien. Deze houding werd samengevat door een inwoner van Queens die tegen “The Communist” (blad van de RCA) zei: “Ik zou liegen als ik zou zeggen dat ik niet een beetje blij was dat Cuomo met steun van zowel de Democratische Partij als The New York Times, vervolgens op z’n smoel ging.”
Het bleef ook niet bij woorden. 42.000 mensen hebben zich op de een of andere manier vrijwillig ingezet voor de campagne van Mamdani door deel te nemen aan deur-aan-deurbezoeken, telefonische contactmomenten, aan infostands, door flyers uit te delen, affiches op te hangen, enz. Zulk een grote actieve steun voor een socialistische kandidaat zou 15 jaar geleden ondenkbaar zijn geweest. Het toont een diep verlangen van een bepaalde laag in de samenleving om een manier te vinden om te vechten tegen het politieke establishment.
De beperkingen van Zohran’s programma
Voorstanders van Mamdani’s programma en electorale methode zijn bereid om in zee te gaan met de Democratische partij en ‘respectabel’ te zijn in de ogen van een deel van het establishment. Ze argumenteren dat kandidaten ook binnen de Democratische Partij, eenmaal in functie, een programma kunnen doorvoeren dat het leven van arbeiders verbetert en de populariteit van socialisme vergroot.
Maar de realiteit is dat Mamdani’s programma uiterst moeilijk te realiseren zal zijn en te maken zal krijgen met overweldigende barrières die alleen overwonnen kunnen worden door methoden van klassenstrijd, inclusief stakingen, bezettingen van werkplekken en massamobilisaties.
Zonder een programma of methoden die zich losrukken van de heersende klasse zal Mawdani onvermijdelijk naar rechts worden getrokken onder de druk om deals te sluiten, gewoon om ‘dingen gedaan te krijgen’. Dit is al in zekere mate gebeurd op een aantal punten.
In de laatste weken van zijn campagne, sloot hij bijvoorbeeld een overeenkomst met de financieel controleur van NYC, Brad Lander, waarbij ze hun achterban opriepen elkaar als eerste en tweede te rangschikken. Mamdani’s focus op het winnen van de verkiezingen betekende dat hij zich verbond aan deze Democratische politicus - een typische liberaal die niets met socialisme te maken heeft. Als je doel simpelweg is om verkozen te zijn, zou dit kunnen worden beschouwd als “slimme politiek”. Als je doel is de arbeidersklasse te helpen de samenleving te veranderen, is dit soort achterkamertjespolitiek een stap in de verkeerde richting.
In afwezigheid van militante klassenstrijd op straat, zullen Mamdani’s inspanningen minimale impact hebben op het leven van werkende New Yorkers. Indien hij als potentiële burgemeester binnen de grenzen van het kapitalistische systeem wil blijven, zal hij gedwongen worden om de regisseur te worden van een verdere daling van de levensstandaard van de werkende klasse. Het resultaat zal brede teleurstelling zijn – en mogelijk zelfs ontgoocheling met ‘het socialisme’ in zijn geheel.
Goedkopere boodschappen
Een van de belangrijkste pijlers van Zohran’s programma is bijvoorbeeld boodschappen goedkoper maken. Hiervoor wil hij een pilootprogramma opstarten om in elk arrondissement een supermarkt in stadseigendom, met gecontroleerde prijzen, te voorzien. Hij zegt dat als het programma goed verloopt, het uitgebreid kan worden.
Vijf boodschappenwinkels in een stad van acht miljoen – een voor de 2,7 miljoen inwoners van Brooklyn, een voor de 2,3 miljoen in Queens, enz. – zal nauwelijks een verschil maken voor de overgrote meerderheid van New Yorkers. En zelfs als het pilootprogramma populair is, zal hij het uiterst moeilijk hebben om de kapitalistische klasse te overtuigen hem toe te staan een keten van winkels in publiek eigendom, die direct concurreren met privé monopolies, uit te breiden.
Zich beperken tot de grenzen van het kapitalisme betekent genoegen nemen met uiterst beperkte parameters voor het doorvoeren van hervormingen. Een communistische kandidaat zou ook pleiten voor goedkopere boodschappen, maar zou uitleggen dat kapitalistische winsten en particulier eigendom nationaal en internationaal een belemmering vormen voor dit doel.
De taak zou zijn om een massabeweging te mobiliseren die de nationalisatie van de gehele voedingsindustrie eist, onder democratische arbeiderscontrole. Dit zou moeten worden gekoppeld aan een strijd om hetzelfde te doen, niet alleen in de vijf stadsdelen, maar in het hele land. Dit zou slechts een van de vele overgangseisen zijn die de dringende dagelijkse behoeften verbinden met een strijd tegen het kapitalistische systeem als geheel.
Bevriezing van de huurprijzen
Een andere pijler van Mamdani’s plan voor betaalbaarheid is een oproep tot bevriezing van de huurprijzen voor appartementen. Maar de fundamentele barrière voor betaalbare huisvesting zijn de kapitalistische marktrelaties. Communisten zijn niet gekant tegen hervormingen die de huisvestingskosten enigszins kunnen verzachten, maar we moeten duidelijk maken dat alleen een rationeel plan voor openbare huisvesting de crisis echt kan aanpakken.
Sterker nog, recente gebeurtenissen in New York tonen de absurde gevolgen van huisvesting onder de ‘vrije markt’. In 2019 nam NYC de Housing Stability and Tenant Protection Act aan, die de huurverhoging voor gestabiliseerde appartementen beperkte, gepaard met andere “huurder-vriendelijke” hervormingen. Verhuurders reageerden door hun eigendommen leeg te laten en ze niet te verhuren. Dit creëerde een woningtekort, waardoor de huurprijzen voor niet-gestabiliseerde appartementen stegen. Dit toont duidelijk aan dat de strijd voor betaalbaar wonen niet binnen de grenzen van het kapitalistisch privébezit kan blijven.
Met welke middelen?
Wat betreft de financiering van zijn voorgestelde hervormingen, zal Mamdani niet kunnen rekenen op een bloeiende economie met overvloedige belastinginkomsten. Integendeel, het kapitalistische systeem verkeert in diepe crisis, gebukt onder een enorme overheidsschuld terwijl de heersende klasse zoekt naar een manier om bezuinigingen door te voeren en de overheidsuitgaven te verlagen.
Een reformistisch programma vertrekt vanuit de veronderstelling dat de moeilijkheden waarmee de arbeidersklasse wordt geconfronteerd het gevolg zijn van ‘slechte beleidskeuzes’ en dat deze problemen simpelweg kunnen worden aangepakt door betere keuzes te maken. Maar substantiële verbeteringen in de levenskwaliteit van mensen beloven zonder een programma om de structurele barrières van het kapitalisme aan te pakken, is een recept voor teleurstelling.
Daarom wijzen marxisten erop dat, ondanks de beste bedoelingen, verraad inherent is aan reformisme. Niet alleen zullen zijn methoden geen hervormingen voor de arbeidersklasse opleveren, maar ze zullen ook leiden tot het diskwalificeren van ‘socialisme’ door het te associëren met gebroken beloften. We kunnen er zeker van zijn dat de kapitalistische pers gretig elk moment zal aangrijpen om dat aan te tonen.
Nood aan systeembreuk in programma en methode
Een echte communist die verkozen raakt zou ook het volledige geweld van de burgerlijke media moeten trotseren. In een dergelijk scenario zou de rol van revolutionaire politiek zijn om terug te slaan en de verscherping van de klassenstrijd te gebruiken om de arbeiders te doen inzien dat hun belangen onverenigbaar zijn met het kapitalistische systeem. Een communist in functie zou dit platform gebruiken om de grenzen van de markt en het particulier eigendom bloot te leggen, en de arbeidersklasse de waarheid te vertellen - dat het bereiken van echte hervormingen een hard bevochten, goed georganiseerde strijd tegen de kapitalistische klasse zal vergen.
Zo’n kandidaat zou hierover eerlijk zijn vanaf het begin van de campagne, in plaats van beloften te doen die niet waar te maken zijn. Een communist zou verduidelijken niet aan te treden om het systeem bij te schaven, maar om te helpen een strijd te organiseren tegen de heersende klasse - als onderdeel van een bredere klassenoorlog om het hele systeem omver te werpen.
Daarom is klassenonafhankelijkheid het enige mogelijke leidende principe voor revolutionaire politiek. Dat heeft niets te maken met “dogmatisme”. Het gaat erom politiek te breken met de kapitalisten om hen effectief te kunnen bestrijden. Dit betekent breken, niet alleen met hun partijen, maar ook met hun wereldbeeld en de nauwe grenzen van hun systeem.
Het succes van Zohrans campagne is een duidelijke aanwijzing voor de woede jegens het Democratische establishment. Het toont de enorme potentie die bestaat voor een onafhankelijke partij van de arbeidersklasse. Maar door zich te beperken tot wat mogelijk zou zijn onder het kapitalisme, beperkt hij zichzelf, met mislukking als enige mogelijke uitkomst.
Velen van zijn supporters zullen uit deze ervaring leren dat verandering niet simpelweg voortkomt door jezelf ‘socialist’ te noemen of een klinkend programma op papier te zetten. Het vereist een serieuze strategie om het kapitalisme omver te werpen, wat niet even gemakkelijk is als het winnen van een verkiezing. Een succesvolle strijd tegen de kapitalistische klasse is volkomen mogelijk, maar begint bij breken met hun partijen en strijden om een partij te creëren van, door en voor de arbeiders.