"Rakyat Bersatu Tak Terkalahkan," het volk verenigd zal nooit worden verslaan is een van de meest gehoorde kreten die dezer dagen op de studentenbetogingen in Jakarta worden gescandeerd. Deze slogan illustreert een duidelijke kentering in de oriëntatie van de democratische studentenbeweging, die zich nu richt naar de arbeiders, stedelijke armen en de boeren om een einde te maken aan het huidige regime. De nieuwe studentenorganisaties die in de afgelopen drie maanden het licht zagen hebben de neiging zich 'volkscomités' te noemen en niet weinig studenten zijn direct betrokken in het organiseren van arbeiders en boeren. Dit wijst op een nieuwe eenheid die door de studentenbeweging van Jakarta werd verwezenlijkt rond de eis van de verwerping van de speciale sessie van het marionettenparlement (MPR) dat is samengesteld uit cronies van Soeharto, de vestiging van een democratische overgangsregering, het oprichten van volkscomités op alle niveaus, het verwerpen van de duale functie van het leger en de prijsverlaging van alle basisgoederen.
Ondanks deze eenheid is er een voortdurend veranderende politieke samenstelling van de studentenbeweging, vooral in de hoofdstad. Dit weerspiegelt niet alleen de voortdurende gisting van ideeën onder de jongeren, maar ook meningsverschillen over hoe een democratie kan gevestigd worden. Er is wel een algemene tendens om zich te verenigen met het volk en via democratische massamobilisaties hun doelstellingen te bereiken.
Tegen deze achtergrond, gekoppeld aan de voortdurende verslechtering van de economische situatie (in bepaalde gebieden heerst ware hongersnood) begonnen vanaf september kleine groepjes studenten vrijwel dagelijks te betogen voor het parlementsgebouw. De echte opwarming voor de massale beweging was de betoging van 10.000 studenten op 28 oktober, dag van de Gelofte van de Jeugd, en dat ondanks de indrukwekkende militaire bewaking van het parlement. Op deze dag ging er een gecoördineerde actie door in 12 Indonesische steden.
Straatparlement
In Jakarta gingen de studenten over tot de oprichting van een straatparlement op het Merkeda plein in het centrum van de stad, organiseerden ze dagelijks een betoging en probeerden ze om net als in mei en september het parlement te gaan bezetten. De virtueel militaire bezetting van de stad door 30.000 soldaten, de mobilisatie van 125.000 zogenaamde burgerlijke defensiegroepen (in werkelijkheid paramilitaire jongerenvleugels van de heersende Golkar partij, aangespoord door beloften van geld en voedsel), de 16 oorlogsschepen in de haven van Jakarta (met inbegrip van een onderzeeër en een boot van waarop raketten kunnen afgevuurd worden), al deze middelen werden ingezet om de vertegenwoordigers van het volk te beschermen... tegen het volk. Kan men zich een beter bewijs voorstellen voor het complete gebrek aan legitimiteit van het huidige regime en zijn president Habibi?
Het plein dat fungeerde als straatparlement en waarop iedereen die dit wenste het woord kon nemen, werd op een bepaald ogenblik tot grote verontwaardiging van de studenten ingenomen door een bende van 2.000 schurken die pretendeerden een gebed te willen houden. De studenten beslisten hierop hun vergadering elders te beleggen en een mobilisatie voor te bereiden om hen te verjagen. Hun aanwezigheid was een duidelijke provocatie door het leger en maakte deel uit van een strategie om "het volk tegen het volk op te zetten". De bedoeling was schermutselingen uit te lokken om een militaire interventie te verrechtvaardigen en het bewijs te leveren dat de burgers niet matuur waren om te regeren. De dag daarop verzamelden zich 5.000 studenten van verschillende universiteiten rond het Merdeka plein. Er werd geschreeuwd en met stenen gegooid. De studenten konden hun ogen niet geloven toen ze plots jongeren uit de buurt zagen opdoemen, gewapend met stokken en andere wapens. Ze bestormden het plein om de studenten te helpen het tuig te verdrijven en de toegang tot het plein terug mogelijk te maken. Er werd prompt besloten het plein bezet te houden tot de volgende dag.
Leger
De betekenis van dit veelzeggend incident ging de legertop niet onopgemerkt voorbij. Vanaf dit moment werd voor de rest van de week niet langer een beroep gedaan op burgerlijke provocateurs, wat in de oorspronkelijke bedoeling lag. Hun strategie begon een omgekeerd effect te veroorzaken.
Diezelfde dag werden aan de andere kant van de stad 30 bussen en vrachtwagens gevuld met studenten, die een 1 kilometer lange file vormden en zich vervolgens naar het parlement begaven via de stedelijke hoofdweg. Tijdens dit traject van drie uur werden ze toegejuicht door arbeiders die hun fabrieken verlieten, stedelijke armen, straatverkopers en hele families uit de sloppenwijken. Het was overduidelijk dat de studenten op de massale steun van de bevolking konden rekenen, ook al hadden ze nog niet beslist om actief te gaan deelnemen aan de beweging. Maar dit veranderde later in de week. Dit strijdbare en democratische konvooi botste regelmatig met de politie en burgerwachten, die op de vlucht sloegen. De studenten begonnen zich ook te bewapenen om zich voor te bereiden op de onvermijdelijke confrontatie. Velen onder hen voelden dat ze een morele verplichting hadden tegenover de Indonesische bevolking. Ze vertelden me dat ze indien nodig bereid waren hun leven te geven in de strijd tegen het regime. "Onze lichamen zijn niet belangrijk," zegden ze me herhaaldelijk. "Maar onze ziel en ideeën zullen verder leven."
Heldhaftig
Ze bereikten uiteindelijk het parlement, waarvan de toegang geblokkeerd werd door honderd zwaar bewapende soldaten. Ondanks het groeiend aantal stedelijken die zich bij de studenten hadden gevoegd, werd die avond beslist tot terugtrekken, maar alleen maar tot de volgende dag. In de ochtend kwamen de studenten opnieuw bijeen op het Merdeka plein. Boeren uit Tapos die momenteel het land van Soeharto bezetten, en studenten afkomstig van verschillende andere eilanden, Oost Timor in het bijzonder, sloten zich bij hen aan. Gedurende het vrij podium probeerde de politie het plein te evacueren, maar slaagde hier niet in dankzij een heldhaftige interventie van de ordediensten van de studenten. Gedurende deze bijeenkomst maakten de PRD-leiders hun eerste publieke optreden in Jakarta.
Er begonnen ook steeds meer arbeiders te participeren in de beweging, vooral degenen die georganiseerd zijn door KOBAR (wat trouwens VONK wil zeggen!), het Arbeiderscomité voor Hervormingsactie. Toen de betogers beslisten op te rukken naar het parlement werden ze opnieuw de pas afgesneden door een ondoordringbare muur van mariniers en vrachtwagens. Totaal verbitterd beslisten de studenten nog maar eens om zich op een ordelijke manier terug te trekken nadat ze langs alle kanten werden omsingeld door ordestrijdkrachten. In de dagen die volgden werd duidelijk dat de wil van de studenten om de staat en het regime uit te dagen intact was gebleven. Op vrijdag en zaterdag stak een massale revolte de kop op, waarbij bijna één miljoen mensen in de straten van Jakarta op de been werden gebracht. Het democratisch imago dat de regering zich wil aanmeten bleek niet meer te zijn dan een dun laagje vernis op een Soehartoregime zonder Soeharto.
Verslaggevers in het parlement werden regelmatig aangeklampt door parlementsleden met de vraag: "Wat gebeurt er buiten?" Ik denk dat ze zich zeer bewust zijn van hun gebrek aan erkenning door de doorsnee Indonesiër. Enkel de massale militaire aanwezigheid kan het regime in het zadel houden. En dit regime voelt zich niet te beroerd om op lafhartige manier het vuur te openen op de bloem van de Indonesische jeugd ten einde zijn privileges en macht te behouden. Nooit eerder ervaarde ik de betekenis van het woord heldhaftigheid als bij het zien van deze onbevreesde en zichzelf opofferende jongelui, zowel meisjes als jongens, muslims, hindoes en christenen samen. Bovendien hadden ze evengoed kunnen kiezen voor een carrière binnen het regime. Maar ze verkozen een nieuwe betekenis te geven aan hun leven en ... hun dood. Ze volgen de traditie van jonge arbeiders als Marsinah, die alle persoonlijke risico's opzij duwde om de uitgebuite massa's te organiseren tegen de patroons. Het kwam haar duur te staan. Ze werd gekidnapt, gemarteld, verkracht en uiteindelijk vermoord door de militairen in het begin van de jaren '90.
Na de confrontatie in de tweede week van november in Jakarta dringt zich één conclusie op: de massa's maken geschiedenis, maar ze moeten gewapend worden met een programma dat hen naar een overwinning kan leiden. Net zoals tijdens de opstanden in mei vertikken burgerlijke leiders zoals Megawati en Amien Rais om ook maar de minste leiding te geven. In werkelijkheid zijn ze nog meer bevreesd voor de massa's dan het regime. Na deze week zullen de gerevolteerde studenten en alle uitgebuite groepen in de samenleving op zoek gaan naar antwoorden op hun brandende vragen. De PRD is potentieel in staat een antwoord te geven op voorwaarde ze erin slaagt een programma naar voren te schuiven van klassenonafhankelijkheid en socialistische revolutie.