Eén van de positieve neveneffecten van het succes van Black Lives Matter in de USA is de hernieuwde belangstelling voor de iconen van de zwarte bevrijdingsstrijd.
De zwarte volksopstanden in de jaren 1960 in Harlem, Los Angeles, Chicago en Detroit waren het antwoord op de pertinente onwil om gehoor te geven aan de verzuchtingen van de beweging voor burgerrechten en hun leiders, zoals Martin Luther King. Het “Black Nationalism’ dat hieruit ontstond kreeg zijn politieke uitdrukking in de “Black Power” beweging. Het nieuwe radicale zwarte bewustzijn, dat mede aangewakkerd werd door de onafhankelijkheid van voormalige Afrikaanse kolonies, had een grote invloed op de moderne Amerikaanse literatuur.
James Baldwin (1924-1987), openlijk homoseksueel, zwart en expliciet maatschappijkritisch is hier een prominent voorbeeld van.
Op zoek naar een eigen identiteit
James Baldwin, kleinzoon van een zwarte slaaf, en door zijn ouders op jonge leeftijd opgevoerd als “wonderkind, en mini-predikant” was op vele manieren anders. Hij schreef hecht geconstrueerde, grotendeels autobiografische romans waar racisme, homoseksualiteit en rechtvaardigheid centraal staan. Van zijn eerste boek “Go tell it tot he mountain” verscheen onlangs een nieuwe Nederlandse vertaling. Hierin rekent hij op een verbluffende wijze af met de primitieve vertoning van godsdiensthysterie en de onderdrukking van authentieke emoties. In 1979 begon hij aan wat zijn magnum opus moest worden: een revolutionair, indringend verslag van het leven en de moordaanslagen op drie van zijn persoonlijke vrienden, Medgar Evers, Malcolm X en Martin Luther King. Hij wilde de dieperliggende verbanden tussen de moorden op deze zwarte leiders blootleggen en aantonen langs welke patronen racisme en onderdrukking verlopen. Bij zijn dood had hij nog geen derde van het manuscript voltooid.
I am not your negro
Regisseur Raoul Peck vatte het plan op om op basis van de aantekeningen van James Baldwin een documentaire te maken. Het is een waar huzarenstukje geworden! Elk woord dat erin voorkomt komt uit de pen van James Baldwin, de film bestaat volledig uit citaten van zijn hand. Als beeldmateriaal kon hij putten uit imposante historische filmbeelden, uittreksels uit TV shows en oude nieuwsuitzendingen, wat het geheel dubbel aangrijpend maakt. Hij slaagt erin om complexe maatschappelijke kwesties uitermate helder voor te stellen. Hij start met de verantwoording van James Baldwin voor zijn terugkeer uit Parijs, om te strijden tegen het onrecht, waar hij eerst voor op de vlucht was geslagen. Hij eindigt met de spiegel die aan de witte Amerikaan wordt voorgehouden: “wat maakt dat jij iemand nodig hebt die minderwaardig is?”. Het is een uitzonderlijke film geworden die ongemakkelijke waarheden ten berde brengt, de schaduwen uit het verleden zichtbaar maakt en waaruit zeker lessen kunnen getrokken worden voor de toekomst.
FBI-lijst meest gezochte personen
In de jaren 1970 sierde de affiche “Free Angela Davis” vele studentenkamers. Als lector filosofie aan de universiteit van Los Angeles, leerlinge van Marcuse, lid van de Communistische Partij van de Verenigde Staten en aanhangster van de Black Panthers, sprak ze tot ieders verbeelding. Ze werd aangeklaagd wegens medeplichtigheid aan de moord op de rechter van Marin County, bij het proces van de Soledad Brothers en in beschuldiging gesteld. Angela dook echter onder en kon twee maanden uit handen van de politie blijven. Toen ze werd gearresteerd en in een isolatiecel opgesloten kwam een wereldwijde campagne voor haar vrijlating op gang. Tot uit de DDR werden duizenden protestkaartjes naar de gevangenis gestuurd! Met succes: op 23 februari 1972 werd Angela vrijgelaten op borgtocht en op 4 juni van alle aanklachten vrijgesproken.
Vandaag is onomstotelijk bewezen dat de FBI vanaf eind jaren 1960 onder de codenaam COINTELPRO vier bewegingen die werden beschouwd als een bedreiging voor de binnenlandse veiligheid - zijnde de Black Panters, de communistische partij, de witte haat groepen en New Left - ondermijnde, infiltreerde, er valse bewijzen legde en soms de leiders “zogezegd op de vlucht” doodgewoon neerknalde. Ze zijn er nooit voor in beschuldiging gesteld of voor het gerecht gedaagd!
Angela Davis: "Ik heb erg tegen dit boek opgezien."
Toen Angela Davis in 1974 besloot om haar autobiografie te publiceren, was dit met gemengde gevoelens. Ik wil vermijden dat mijn verhaal als “een avontuur” wordt voorgesteld, klonk het. Alsof mijn eigen ik los zou staan van mijn politieke ik. Ik behoor in de eerste plaats tot een gemeenschap van mensen die strijden tegen armoede en racisme. De krachten die mijn leven gemaakt hebben, zijn net dezelfde die het leven van miljoenen mensen van mijn volk gevormd en misvormd hebben. Mijn enige betrachting is om een inspiratiebron te zijn voor iedereen – zwart, bruin, rood, geel en wit – die zich wil aansluiten bij onze groeiende gemeenschap van strijd.
Angela Davis is in de eerste plaats een politiek activiste, die haar argumentatie helder en indringend kan verwoorden. Ze heeft ook veel literair talent wat van haar boek ook een aangename leeservaring maakt.