1974 fidel castro ap 629Er zijn maar weinig individuen in de geschiedenis die zo'n beslissende rol kunnen spelen in het lot van een land en de miljoenen mensen die erin wonen. Fidel was zo iemand. Door zijn persoonlijke uitstraling, moreel gezag, onverschrokken-en vastberadenheid hield hij de Cubaanse revolutie op de sporen ondanks de enorme moeilijkheden. Deze beslissende rol kan echter op geen enkele manier worden gezien als een voorbeeld waarbij de ‘grote figuren’ de geschiedenis maken.

In Cuba was de burgerij zo zwak en corrupt dat ze hun dominantie nooit konden herstellen ondanks de onvoorwaardelijke steun van de grootste supermacht, de VS. Anderzijds nam de Cubaanse arbeidersklasse door een combinatie van factoren wel de macht in handen, maar kon ze die nooit echt volledig zelf controleren. De politieke onafhankelijkheid van de Cubaanse arbeidersklasse werd volledig verpletterd onder het gewicht van de stalinistische bureaucratie uit de Sovjet-Unie. Zo bevindt Cuba zich in een tijdelijke limbo: het heeft zich verlost van het kapitalisme maar heeft het socialisme nog niet bereikt. De bourgeoisie is tot nog toe te zwak om een ​​succesvolle contrarevolutie te voeren en het kapitalisme te herstellen. De arbeidersklasse is echter te zwak om de overgang naar het socialisme te voltooien. Als gevolg van de isolatie van de Cubaanse revolutie zijn de materiële mogelijkheden daarvoor niet aanwezig - tenzij de revolutie naar het gehele Amerikaanse continent wordt uitgebreidt.

Het is in zo’n situaties dat een individu kan uitblinken in zijn of haar historische rol. De revolutionaire geest van de Cubaanse arbeidersklasse is geblokkeerd en kan zich niet politiek uitdrukken door middel van een echte bolsjewistische organisatie. Daarom vindt ze haar uitdrukking in Fidel Castro (en in zekere mate ook in Che Guevara) en wordt hem een soort ‘bovenmenselijke kracht’ toebedeeld. In die zin lijkt het dat Fidel de revolutie is - en de revolutie Fidel is.

Maar deze revolutionaire geest bevindt zich al enkele decennia op een laag pitje en het is mede dankzij Fidel dat de revolutie het zo lang heeft overleefd. Nu hij van het toneel verdwenen is, zal alles wat eraan zat te komen in een ijzingwekkend tempo gebeuren. De laatste 10 jaar werden steeds meer kapitalistische elementen in de economie ingevoerd en een deel van de bureaucratie is openlijk voor een terugkeer naar het kapitalisme. Ook de deal met de VS die in 2015 is gemaakt wijst in die richting. De tegenstellingen die zich in Cuba hebben opgestapeld zullen uitbarsten van zodra het laatste ritueel van Fidel’s begrafenis voltooid is.

Noot van de redactie: Dit artikel is vertaling van een reactie die na de dood van Fidel Castro op Facebook is verschenen. Er wordt getracht veel te zeggen in weinig woorden en laat daarom belangrijke zaken in het ongewisse. Voor een meer diepgaande analyse verwijzen we de lezer graag door naar een meer grondige analyse die we binnenkort over de dood van Fidel zullen publiceren.