In de VS en in Groot-Brittannië worden de radicale klimaatprogramma’s van Bernie Sanders en Jeremy Corbyn enthousiast bediscussieerd. De doelstellingen die ze formuleren zijn in overeenstemming met de ernst van de problemen. Door de klimaatcrisis met de sociale crisis te linken, biedt de Green New Deal (GND) de mogelijkheid om de klimaatstrijd te voorzien van een brede basis; de werkende klasse.
In de VS en in Groot-Brittannië worden de radicale klimaatprogramma’s van Bernie Sanders en Jeremy Corbyn enthousiast bediscussieerd. De doelstellingen die ze formuleren zijn in overeenstemming met de ernst van de problemen. Door de klimaatcrisis met de sociale crisis te linken, biedt de Green New Deal (GND) de mogelijkheid om de klimaatstrijd te voorzien van een brede basis; de werkende klasse.In februari van dit jaar stelden Alexandria Ocasio-Cortez en Ed Markey, twee volksvertegenwoordigers voor de Democratische Partij die door de linkse dynamiek in de VS verkozen werden, een wetsvoorstel onder de noemer GND voor. Het voorstel haalde geen meerderheid, maar wordt wel door Bernie Sanders overgenomen in zijn hernieuwde presidentskandidatuur
Green New Deal
Het programma werkt voorstellen uit om in 2030 energieneutraal te zijn en tegen 2050 een CO2-neutrale economie te hebben. Dat moet gebeuren door de fossiele energieopwekking af te bouwen en maar liefst 163.000 miljard dollar aan groene overheidsinvesteringen uit te besteden. Deze investeringen zouden ook 20 miljoen kwaliteitsvolle banen creëren en alle Amerikaanse gezinnen aan een minimaal inkomen, sociale zekerheid en andere sociale rechten helpen.
Corbyn’s Labour Party nam dit voorstel in grote lijnen over, maar scherpte het nog verder aan. Er werd in opgenomen dat klimaatvluchtelingen verwelkomd worden. Waar de Amerikaanse variant niet spreekt over publiek bezit, wilt Corbyn het energienet en al het openbaar vervoer nationaliseren en betaalbaar, zo niet gratis maken. Er wordt ook gesproken over verdere nationalisaties waar nodig, zij het in vage termen.
Waarin de programma’s tekortschieten, is hoe ze deze massale investeringen gaan financieren. Er wordt gesproken over ‘eerlijke fiscaliteit’ zodat ‘de rijken en de grote bedrijven de kosten dragen.' Maar ervaring leert ons dat er niet op de fiscale goede wil van de kapitalisten kan gerekend worden. Ook de banken zullen geen massale, goedkope kredieten geven aan de staten die al gebukt gaan onder de schulden. En al zeker niet aan een radicaal-linkse regering. Elke recente ervaring toont aan dat de kapitalisten er alles aan doen om zulke hervormingen te saboteren. Zoals gedurende de eerste Syriza-regering in Griekenland, waarbij de Europese Unie het land in een wurggreep nam door alle bankinvesteringen en -leningen te bevriezen.
Wat doen we wanneer de kapitalistische heersende klasse al haar macht gebruikt om een GND te saboteren? Een klimaatprogramma moet hier een duidelijk antwoord op bieden.
Reconversie
Deze internationale discussies tonen de weg vooruit voor de klimaatbeweging. Door de radicale voorstellen, wordt de scepsis onder een deel van de werkende klasse voor ‘groene’ maatregelen weggenomen. Die argwaan voor klimaatmaatregelen komt immers niet voort uit onverschilligheid. Het is een reactie op de kleinburgerlijke, en sowieso totaal onvoldoende, voorstellen van de Groene partijen, sociaaldemocraten en rechtse regeringen. Die richten zich steevast op individuele oplossingen waarbij de arbeidersgezinnen het hardst geraakt worden (denk aan de autovrije zones waarin oude auto’s worden gebannen, of het heffen van allerlei consumptietaksen). De programma’s van Sanders en Corbyn kiezen duidelijk een andere weg. Drie-vierde van de vervuiling komt uit de productie voort en daarom leggen ze terecht de klemtoon op het klimaatneutraal maken van de economie.
Daarin is reconversie van vervuilende en sociaal onnuttige industrieën een belangrijk aspect. Het biedt zowel antwoord op de angst van werkenden om in tijden van economische onzekerheid hun job te verliezen als op het klimaatprobleem. In Engeland beschikt de arbeidersbeweging over een exemplarisch voorbeeld hiervan: het Lucas Plan.
De Lucas Aerospace fabriek in Burnley was een militaire producent. Toen de fabriek in de jaren ‘70 dreigde te sluiten, stelden de arbeiders een uitermate gedetailleerd plan op, waarin tientallen voorstellen werden uitgewerkt om hun infrastructuur om te bouwen voor sociaal nuttige productie zoals hernieuwbare energietechnologie. Het plan verbijsterde niet alleen de heersende klasse, die er nog steeds van uitgaat dat ze een monopolie heeft op ‘het denken’, de Lucas' werkers toonden ook dat de werkende klasse niet onverschillig is, maar integendeel bolstert van de creativiteit en bereidwilligheid om de klimaatcrisis aan te pakken.
Organiseren rond een programma
Op dit moment is het programma van Y4C nog maar nauwelijks uitgewerkt en blijft het daardoor beperkt tot een middel om druk te zetten op politici. Maar die geven geen krimp. Daarom moeten we als klimaatbeweging een duidelijk, eigen programma opstellen, dat zich op de strijdkracht van de werkende klasse baseert. Zoals Sanders en Corbyn inzien, moet de sociale en ecologische crisis intrinsiek gelinkt worden en de strijd ertegen gebaseerd zijn op het idee ‘system change, not climate change.' Op basis van zo’n programma kan er een hechte band gevormd worden tussen brede lagen van de werkende klasse en de klimaatstrijd.
Het is belangrijk dat een dergelijk programma zo breed mogelijk wordt besproken. Het organiseren van discussies rond zo’n programma is ook het ideale middel om de lokale Y4C-actiegroepen en comités politiek en organisatorisch te versterken. De voortrekkers van de klimaatstakingsbeweging hebben hier een belangrijke rol in te spelen. Zij kunnen het initiatief nemen door een voorstel tot programma uit te werken en op te roepen om het te bediscussiëren en uiteindelijk op een nationale conferentie ter stemming te brengen.
Verder bouwen op de GND
In België heeft de PVDA een gelijkaardig klimaatprogramma uitgewerkt. Op het idee van een GND kunnen we verder bouwen. Want er blijven nog vragen onbeantwoord. Zoals aangegeven, bieden zowel GND als de klimaatrevolutie van de PVDA geen duidelijkheid over hoe de massale investeringen gefinancierd zullen worden. Daarom moet een programma ook de te verwachten tegenstand in acht nemen en daar maatregelen tegen voorstellen.
Als marxisten hebben we daar een duidelijke kijk op: nationaliseer de banken en de sleutelsectoren van de economie, die al decennia lang klimaatontkenners financieren en klimaatmaatregelen boycotten. Zulke krachtige maatregelen zullen ons in staat stellen om de ecologische omschakeling op een snelle, geplande, sociale en democratische wijze te volbrengen. Want op basis van de kapitalistische winsthonger is dat niet mogelijk.